Nhận thức cơ hội cũng như thách thức đặt ra của ChatGPT và AI đối với giáo dục, mới đây Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã tổ chức hội thảo xoay quanh chủ đề này. Tại đây, ngành Giáo dục cùng các chuyên gia cho rằng, cả người dạy và học bắt buộc phải chuyển đổi và thích ứng theo xu thế phát triển của công nghệ, tiến tới làm chủ công nghệ và đây cũng là cơ hội để ngành giáo dục chuyển đổi số, khuyến khích sử dụng ChatGPT một cách khôn ngoan cũng như hình thành năng lực số, tận dụng công cụ số là cách để giáo viên, học sinh, sinh viên phát triển bản thân, phục vụ việc học và phát triển nghề nghiệp.
ChatGPT – một từ khoá công nghệ được tìm kiếm nhiều nhất hiện nay và thu hút một lượng khổng lồ người sử dụng trong một khoảng thời gian ngắn sau khi được ra mắt. Nếu được sử dụng đúng cách, ChatGPT là một công cụ tuyệt vời cho việc dạy và học. Đối với người học, ChatGPT là một trợ lý học tập cá nhân hoàn hảo cho mỗi học sinh. ChatGPT có thể giải đáp mọi câu hỏi cũng như đáp ứng mọi yêu cầu về học tập của học sinh như tìm thông tin, nghiên cứu, viết luận, sáng tác… mọi lúc mọi nơi. Còn với giáo viên, ChatGPT sẽ soạn giúp giáo án hay soạn đề thi phù hợp với tình huống mà thầy cô mong muốn, giúp trả lời các câu hỏi của học sinh hay giúp nhận xét bài làm của học sinh một cách nhanh chóng và hiệu quả. Ngành giáo dục cũng đã và đang đưa ra những nhận định và đề xuất về việc ứng dụng ChatGPT trong công tác dạy và học. Chúng ta sẽ tìm hiểu cụ thể trong các phần sau đây.
ChatGPT là gì?
ChatGPT (Chat Generative Pre-training Transformer) là một công cụ được phát triển bởi OpenAI – một trong những công ty hàng đầu trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Công cụ này có thể tự động tạo ra các văn bản một cách tự nhiên giống như được tạo ra bởi con người, dựa trên những thông tin đầu vào mà nó nhận được. Mô hình này được đào tạo hay huấn luyện trên một tập dữ liệu lớn với kích thước lên đến vài triệu trang và số lượng tham số khổng lồ với 175 tỷ. Điều này giúp cải thiện khả năng “hiểu” và trả lời các câu hỏi và yêu cầu của người dùng.
Ứng dụng tiềm năng của ChatGPT trong công tác dạy và học
Nhờ vào khả năng có thể tự động trả lời hầu hết các câu hỏi hay đáp ứng yêu cầu bất kỳ của người sử dụng một cách nhanh chóng mà ChatGPT có thể hỗ trợ cho quá trình dạy và học như sau:
- Hỗ trợ các giáo viên và giảng viên trong quá trình soạn bài giảng, bài tập và bài kiểm tra một cách tự động và dễ dàng hơn. Do công cụ này có thể truy cập và tổng hợp thông tin từ một lượng lớn dữ liệu nên nó giúp cho giáo viên và giảng viên tiết kiệm thời gian và công sức. Hơn nữa, ChatGPT không có giới hạn kiến thức cho riêng một lĩnh vực nào mà hầu hết các lĩnh vực đều có thể nhận được sự hỗ trợ từ nó. Cụ thể, công cụ này hỗ trợ lập trình cho người dùng như sau:
ChatGPT có thể lập trình với nhiều ngôn ngữ khác nhau:
Ngoài ra, công cụ này còn giúp giải đáp câu hỏi về hoá học như ví dụ sau:
- Tiếp theo, ChatGPT có thể hỗ trợ cho người học làm các bài tập, ôn tập cho các kỳ thi một cách dễ dàng hơn. Người học có thể tự tin, mạnh dạn đặt các câu hỏi và thắc mắc của mình cho ChatGPT mà không ngần ngại như khi đặt câu hỏi cho giáo viên hay giảng viên. Đối với công cụ này, người học có thể đặt yêu cầu cho ChatGPT để tạo ra ngẫu nhiên các câu hỏi kiểm tra thuộc chủ đề mà người sử dụng mong muốn và sau đó người học sẽ làm các bài tập đó để kiểm tra lại kiến thức của mình. Hay người học có thể nhờ sự trợ giúp của ứng dụng này để tạo ra các văn bản tóm tắt về các nghiên cứu để tiết kiệm đáng kể thời gian. Tuy nhiên, một giả thiết có thể đặt ra rằng, học sinh và sinh viên có thể hoàn toàn nhờ ChatGPT để làm các bài tập mà Thầy Cô giao về nhà và hoàn toàn phụ thuộc vào công nghệ, nếu không có sự trợ giúp của công nghệ thì họ sẽ trở nên kém cỏi. Điều này sẽ không hoàn toàn xảy ra bởi ứng dụng này không hiểu được những gì nó viết, nó chỉ trả lời theo những gì nó được đào tạo hay huấn luyện dựa trên bộ dữ liệu được cung cấp. Và hiện tại ChatGPT vẫn chưa trả lời thật sự chuẩn xác các câu hỏi như ví dụ sau:
Do đó, người sử dụng cần có kiến thức để kiểm tra, sửa đổi lại những văn bản, câu trả lời của ChatGPT. Điều này buộc người học phải tiếp thu kiến thức và nâng cao trình độ của bản thân. Ngoài ra, vấn đề đạo văn cũng đã được đặt ra do ứng dụng này hoàn toàn tổng hợp thông tin dựa trên các tài liệu được cung cấp. Nhưng theo ông Scott Aaronson – nhà nghiên cứu của OpenAI đã nhắc đến một công trình tạo ra watermark ẩn nằm bên trong các văn bản do ChatGPT tạo ra. Dựa vào điều này mà văn bản được tạo tự động bởi ChatGPT sẽ được phát hiện và giúp ngăn chặn vấn đề đạo văn. Như vậy, ChatGPT có thể được xem như là một công cụ hỗ trợ cho quá trình học tập của người học giúp nâng cao hiệu quả học tập hơn là một hành động gian lận.
Như vậy, liệu rằng ChatGPT có thể thay thế giáo viên và giảng viên hay không? Điều này là không thể, bởi vì nhiệm vụ và trách nhiệm của người Thầy không chỉ là truyền đạt kiến thức cho người học mà còn dẫn dắt, giúp cho người học có được khả năng tự học, tự nghiên cứu để đáp ứng nhu cầu của xã hội sau khi tốt nghiệp. Bên cạnh đó, người học cũng cần được rèn luyện về mặt đạo đức, cần được quan tâm, chia sẻ từ người Thầy của mình. Trong khi đó, ChatGPT hoàn toàn không có cảm xúc, ý tưởng hay trải nghiệm của con người nên để hoàn thành nhiệm vụ và trách nhiệm của người Thầy là điều không thể mà nó chỉ có thể xem như công cụ hỗ trợ cho giáo viên, giảng viên trong quá trình giảng dạy.
Từ những thảo luận trên, ta thấy rằng việc ứng dụng ChatGPT vào trong quá trình dạy và học là cần thiết như việc chuyển đổi số đã được thực hiện trong đại dịch Covid-19. Đây chính là sự thích nghi và phát triển của công tác dạy và học theo sự phát triển của công nghệ giúp nâng cao hiệu suất và tiết kiệm thời gian, chi phí. Tuy nhiên, để ứng dụng ChatGPT một cách hiệu quả thì người sử dụng cần thực hành công cụ này để biết và hiểu về nó. Hơn nữa, việc đào tạo người dùng ChatGPT cần được thực hiện để đảm bảo việc sử dụng công cụ này đúng cách, hiệu quả, có trách nhiệm và đạo đức. Sẽ phải tiếp tục nghiên cứu để từ đó đưa ra các chính sách phù hợp. Một người thầy chỉ có thể hỗ trợ tối đa việc học tập của vài chục học sinh, còn công cụ này có thể học hỏi và hỗ trợ cho mọi học sinh, mọi nơi, mọi lúc nếu chúng ta sử dụng đúng đắn. Trong đó, việc đầu tiên vẫn là học sinh biết cách học. Mặc dù ChatGPT là công cụ rất tốt để các em đặt câu hỏi. Nhưng trước hết các em phải biết đặt câu hỏi. Không thể để một em học sinh chưa biết gì hỏi với mục đích tự học được. Cần có kiến thức nền tảng mới học hỏi được.
Vì vậy, giáo viên với vai trò dẫn dắt, định hướng phải dạy học sinh rèn luyện năng lực, phẩm chất thay vì chỉ cung cấp kiến thức. Đó là lý do ngành giáo dục sẽ tiếp tục phát triển và thay đổi để thích ứng với công nghệ mới, ChatGPT hay trí tuệ nhân tạo.